مقدمه

مقایسه‌ی روش کسب درآمد در نرم‌افزارهای آزاد و انحصاری یا بهتر بگویم سناریو چیست!؟

«اگر ذهن خود را بر روی آزادی و جامعه‌ای که می‌توانید با محکم ایستادن بسازید، متمرکز کنید، قدرت انجام این کار را خواهید یافت.»

— ریچارد استالمن, بنیانگذار بنیاد نرم‌افزار آزاد

مقدمه

پرسش: این مقاله به چه سوالاتی پاسخ می‌دهد؟

اکثرا می‌دانیم و بنیاد نرم‌افزار آزاد نیز بارها روی این مساله تاکید کرده است که نرم‌افزار آزاد به معنای نرم‌افزار رایگان نیست. اما سوالاتی همواره مطرح است که هیچوقت پاسخ واضحی برای آن‌ها ارائه نشده.

توقع نداشته باشید پاسخ‌هایی که به پرسش‌های مذکور ارائه خواهد شد با بعضی تعاریف رایجی که از نرم‌افزار آزاد و بازمتن ارائه شده یا تصورات شما از آن‌ها و روش شرکت‌هایی که حتی تا حدودی از آن حمایت می‌کنند مطابق باشد زیرا این مقاله کسی را وادار به پذیرش روش خاصی نمی‌کند. همانطور که ریچارد استالمن در مقاله‌ی کپی‌لفت: آرمان‌گرایی عمل‌گرایانه می‌گوید: « GNU GPL یک آقای مؤدب نیست. GPL به بعضی از کارهایی که مردم می‌خواهند انجام دهند ”نه“ می‌گوید. تعدادی از کاربران معتقدند که این روش بدی است—اینکه GPL ”مانع ورود“ بعضی توسعه‌دهندگان نرم‌افزارهای اختصاصی که ”لازم است به جامعهٔ نرم‌افزار آزاد آورده شوند“ می‌شود. اما ما مانع ورود آنها به جامعهٔ خود نیستیم؛ آنها خود خواسته‌اند که وارد نشوند. تصمیم آنها برای ساخت نرم‌افزار اختصاصی تصمیمی برای وارد نشدن به جامعهٔ ما است. بودن در جامعهٔ ما به این معنی است که به همکاری با ما بپیوندید؛ اگر خودشان نمی‌خواهند، ما نمی‌توانیم ”آنها را به جامعهٔ خود وارد کنیم.“ »

تعریف نرم‌افزار آزاد

پرسش: نرم‌افزارِ آزاد یعنی چه؟

پیشنیاز مطالعه‌ی این مقاله مطالعه‌ی تعریف نرم‌افزارهای آزاد است زیرا برای حفظ اعتبار مقاله در مورد تعریف و تفکیک نرم‌افزارهای آزاد و انحصاری از تعریف رسمی آن استفاده خواهیم کرد. بنا به این تعریف نرم‌افزار آزاد نرم‌افزاریست که هر ۴ آزادی مرسوم بنیاد نرم‌افزارهای آزاد را داشته باشد. ¹⁾

کسب درآمد از طریق نرم‌افزار آزاد

پرسش: آیا نرم‌افزار آزاد با کسب درآمد مخالف است؟

نرم‌افزار آزاد با کسب درآمد و اینکه کسب درآمد از حقوق پدید‌آورنده است و پدیدآورنده‌ی هر چیزی اعم از نرم‌افزار مانند دیگران به درآمد نیاز دارد مخالف نیست و کسب درآمد را امری کاملا اخلاقی و عادی می‌داند و حتی از آن حمایت می‌کند اما این را نباید تشابه نرم‌افزارهای آزاد و انحصاری دانست چون نرم‌افزار آزاد روش متفاوتی را توصیه می‌کند. از آنجایی که در اینجا سعی می‌شود این تفاوت مشخص شود به جای بحث روی کلیت کسب درآمد و مقایسه‌ی نرم‌افزار با کیوی در مورد روش‌ها و در مرحله‌ی بعد اثرات هر کدام بحث می‌کنیم.

نیاز صنعت به نرم‌افزار

پرسش: آیا نیازی به صنعت و تولید نرم‌افزار است یا می‌توان صرفا با تجارت و فروش آن زنده ماند؟

با توجه به پیشرفت و گسترش سریع فناوری اطلاعات در تمام جهان نیاز شرکت‌ها، سازمان‌ها و … به شکل‌های مختلفی اعم از پشتیبانی، نگهداری، اجاره، میزبانی، فروش و … به نرم‌افزار در حال افزایش است و واکنش کشورهایی که صنعتی به نام نرم‌افزار دارند و خود را مصرف‌کننده‌ی بومی نمی‌دانند به این پدیده، افزایش قدرت تولید و ایجاد بازارهایی تشنه و با کشش بالا برای جذب برنامه‌نویسان است. همچنین با توجه به نوپا بودن این صنعت نسبت به سایر صنایع، احتمال اینکه نرم‌افزاری قبلا نوشته شده باشد که دقیقا با نیازهای این شرکت‌ها و سازمان‌ها مطابقت داشته باشد تقریبا برابر صفر است. ²⁾

اختراع دوباره‌ی چرخ

پرسش: روش فروش نرم‌افزارهای آزاد چه مزیت‌هایی نسبت به روش نرم‌افزارهای انحصاری دارد؟

حال برخورد دو برنامه‌نویس که اولی نرم‌افزار آزاد و دومی نرم‌افزار انحصاری می‌نویسد را در برابر بازار تشنه و نیازمند پیش‌رو مقایسه می‌کنیم. نفر دوم برنامه‌ را از صفر مطابق نیازهایی که به او ارائه شده می‌نویسد، درآمدی کسب می‌کند و آن را می‌فروشد و در نهایت آن را منتشر نمی‌کند یا به صورت انحصاری منتشر می‌کند که در اینصورت فروش زیادی ندارد زیرا اولا یک شخص یا حتی یک گروه محدودی از اشخاص آن را نوشته‌اند و دوما زمانی که صرف نوشتن آن شده کم است (چون اگر زیاد باشد برنامه‌نویس فوق ورشکست می‌شود) و سوما چشم‌های کمتری کد را دیده و آن را اصلاح کرده‌اند و چهارما همانطور که در قسمت قبل گفته شد با توجه به نیاز صنعت به نرم‌افزار شانس این که سازمان یا شرکت دیگری دقیقا همان نیازها را داشته باشد وجود ندارد و حتی اگر وجود داشته باشد بسیار کم است که با توجه به تشنه بودن و کشش بالای بازار یعنی از دست دادن تعداد زیادی از مشتریان. در مقابل نفر اول از محصولات آزاد مشابهی که وجود دارد و قبلا به صورت آزاد منتشر شده استفاده می‌کند و با اینکار در زمان خود صرفه‌جویی می‌کند زیرا به قول معروف چرخ را از اول اختراع نکرده و نرم‌افزاری با کیفیت خیلی بالاتر می‌نویسد زیرا افراد خیلی زیادی پیش از او زمان زیادی را صرف نوشتن آن و در واقع کمک به او کرده‌اند و در نهایت با قیمت خیلی بیشتری آن را فروخته ³⁾ و در نهایت به صورت آزاد منتشر می‌کند تا برنامه‌نویس‌های بعدی نیز بتوانند از آن استفاده کنند و به همین خاطر پیشرفت نرم‌افزارهای آزاد به صورت شگفت‌آوری سریع است. یکی از دلایل اینکه نرم‌افزارهای آزادی که سرویس‌های مشخصی ارائه می‌کنند مثلا در مورد سیستم‌عامل‌های سرور، نسخه‌های آزاد آن مانند گنو/لینوکس آمار بیشتری را به خود اختصاص داده‌اند اما در حیطه‌ی کاربردهای شخصی و رومیزی این آمار کمتر است همین است که شرکت‌ها مسیر توسعه‌ی نرم‌افزارهای آزاد را ناخواسته به سمت خاصی متمایل کرده‌اند.

رایگان و انحصاری

پرسش: آیا تمام نرم‌افزارهای انحصاری پولی هستند؟

مجوزهای انحصاری ⁴⁾ و رایگان یک نوع حربه برای به دام انداختن کاربر است زیرا هیچ تضمینی برای رایگان باقی ماندن آنان وجود ندارد درصورتیکه کپی‌لفت تضمین می‌کند که نرم‌افزارهای آزاد همواره آزاد باقی می‌مانند ⁵⁾ و این آزادی و حتی اگر در اینجا فرض کنیم که باعث رایگان شدن نرم‌افزار شود به یک ارزش اخلاقی اشاره دارد درصورتیکه در سیستم تجاری و انحصاری ارزش هر چیزی را سود آن تعریف می‌کند. ⁶⁾ demoهای بعضی برنامه‌ها یا نسخه‌های trial آن‌ها که به صورت رایگان ارائه می‌شوند یا امکانات کمتری نسبت به نسخه‌ی پولیشان دارند یا مدت محدودی می‌توان از آن‌ها استفاده کرد یا محدودیتی دارند که در تناقض با آزادی نرم‌افزار است و نسخه‌ی آزادتر آن پولیست در واقع همان نرم‌افزارهای انحصاری رایگان هستند. این نرم‌افزار نوعی دام برای فریب دادن کاربر و گرفتن آزادی او از طریق عادت دادن یا یاد دادن استفاده از یک نرم‌افزار انحصاری و در نتیجه گرفتن آزادی جامعه و استفاده‌ی جامعه از نرم‌افزارهای تجاری است. پس می‌توان این فرضیه را مطرح کرد که روش نرم‌افزارهای انحصاری می‌تواند از بعضی منافع تجاری کوتاه‌مدت خود صرف‌نظر کند. ⁷⁾ اما اصلا نمی‌تواند روش نرم‌افزارهای آزاد را بپذیرد.

کپی‌رایت و حق تصمیم‌گیری

پرسش: چه کسی تصمیم می‌گیرد؟ پدیدآورنده، کاربر یا اشخاصی دیگر با عناوین ساختگی؟

طرز فکر رایج این است که پدیدآورنده‌ی هر اثری صاحب آن است و به همین علت حق دارد تصمیم بگیرد با آن چه کار کند. مثلا کسی که کتابی می‌نویسد حق دارد انتخاب کند که این کتاب را چگونه منتشر کند. ⁸⁾ درباره‌ی اینکه صاحب واقعی هر اثری کیست و چه کسی باید در مورد آن تصمیم بگیرد در این مقاله بحث نمی‌کنم. ⁹⁾ از طرفی قانون کپی‌رایت ظاهرا در راستای حمایت از همین طرز فکر رایج یعنی دادن این اختیار به پدیدآورنده ¹⁰⁾ شکل گرفته که مورد حمایت دولت‌ها نیز قرار گرفته است درصورتیکه عملکرد این قانون و ادعای آن کاملا متفاوت است. عملکرد کپی‌رایت واگذار کردن این حقوق به شخصی خارج از جامعه‌ی تشکیل شده از پدیدآورنده و کاربر است! از آنجایی که کپی‌رایت با صنعت چاپ رشد کرد این روش در مورد نسخه‌های چاپی مشهودتر است زیرا چاپ اولین جایی بود که کپی‌برداری توسط ماشین‌ها صورت می‌گرفت و پیش از آن کسی برای رونویسی بازخواست نمی‌شد اما هرچه این سیستم انعطاف بیشتری داشته باشد مانند سیستم‌های دیجیتال که کپی‌برداری اولین چیزیست که آن را ساده می‌کنند این قانون بی‌رحمانه‌تر عمل می‌کند. به طور مثال در مورد صنعت چاپ با ایجاد مفهومی ساختگی به نام ناشر و اثبات این مساله به مولف که او به واگذاری حق تصمیمگیری در مورد اثر به ناشر نیاز دارد و اثبات این به کاربران که باید به حرف پدیدآورنده گوش کنند زیرا او حق تصمیمگیری دارد، سیستمی را پیاده می‌کند که در عمل مانع گسترش دانش و در حالت کلی ضرر جامعه که شامل خود پدیدآورنده نیز می‌باشد می‌شود و همه چیز را به سود دلالان تمام می‌کند. این سیستم برخلاف بحث‌هایی که در مورد نرم‌افزارهای تجاری و انحصاری کردیم کپی‌رایت را بر روی ارزش‌های اخلاقی استوار می‌داند و افرادی که آن را زیر پا می‌گذارند را دزد خطاب می‌کند در صورتی‌که دزدی یک نوع عمل غیر اخلاقیست پس جایی معنا پیدا می‌کند که یک ارزش اخلاقی زیر پا گذاشته باشد نه جایی که سیستم انحصاری فعلی یا سیستم‌های مشابه با آن مانند بازمتن هدف خود را سود بیشتر دانسته و بحث درباره‌ی اخلاق را بی‌فایده می‌دانند و اگر بتواند کسانی که قوانین انحصاری را رعایت نکنند را مورد تعقیب قانونی قرار می‌دهد. ¹¹⁾ شاید بگویید پدیدآورنده فریب خورده و این حق را اعطا کرده پس بحثی در مورد آن نداریم اما این حرف تنها درصورتی احتمال دارد درست باشد که پدیدآورنده از حق تضییع شده‌ی خود و جامعه آگاه باشد و اعطای این آگاهی به جامعه نیازمند مطرح شدن همین بحث است تا جامعه متوجه شود حق با پول قابل خریدن نیست و این‌که پول نباید صرف جلوگیری از انتشار دانش شود زیرا دانش تولید می‌شود تا منتشر شود.

مقایسه روش کسب درآمد نرم‌افزار انحصاری با فروش نرم‌افزار

پرسش: روش نرم‌افزارهای انحصاری برای کسب درآمد چیست؟

روش‌های زیادی برای کسب درآمد از این طریق تاکنون طراحی شده که دسته‌ی اول آنان تاثیر مستقیمی روی نرم‌افزارهای انحصاری گذاشته‌اند و باعث کیفیت پایین آن‌ها نسبت به معادل‌های آزادشان شده‌اند که در ۲ قسمت بعد به بررسی یک مثال از همین دسته می‌پردازیم. دسته‌ی دوم با دستکاری مجوز و مالکیت آن‌ها کسب درآمد می‌کنند که در قسمت بعد این موضوع مورد بررسی بیشتر قرار گرفته است. دسته‌ی سوم چند بار فروش یک برنامه به یک نفر است که باز هم در ۲ قسمت بعد به بررسی یک مثال خواهیم پرداخت. در واقع درآمد به دست آمده از این راه‌ها معمولا از بهانه‌های مختلفی مانند فروش نرم‌افزار پولشویی می‌شود.

در ادامه ذیل چند مثال شناخته‌شده‌تر به بررسی متداول‌ترین مثال‌های روش کسب درآمد از طریق نرم‌افزارهای انحصاری پرداخته و دسته‌بندی که ارائه شد را بیشتر باز می‌کنم.

دسته‌ی اول: عواملی که تاثیر مستقیمی روی نرم‌افزارهای انحصاری گذاشته‌اند و باعث کیفیت پایین آن‌ها نسبت به معادل‌های آزادشان شده‌اند

پرسش: آیا تمام هزینه‌هایی که صرف ایجاد یک نرم‌افزار انحصاری می‌شود مربوط به تولید و ایجاد آن است؟

جاسوسی و نقض حریم شخصی کاربران

یکی از مثال‌های معروف دسته‌ی اول backdoorها است که یکی از روش‌های متداولی است که امروزه برای نفوذ به نرم‌افزارهای انحصاری مثل سیستم‌عامل ویندوز مورد استفاده قرار می‌گیرد در حالیکه یکی از مهم‌ترین عوامل امنیت بالای نرم‌افزارهای آزاد نظیر گنو/لینوکس نداشتن همین درب‌های پشتی است. اما ارتباط درب‌های پشتی و آزادی نرم‌افزار چیست؟ شرکت‌های انحصاری در برنامه‌هایی که می‌نویسند درب‌های پشتی می‌گذارند. این درب‌ها معمولا یک کلید دارد (این کلید به شکل یک قطعه کد است) که این کلید توسط برنامه‌نویس‌های زیادی که استخدام می‌کنند به شکلی در می‌آید که به راحتی قابل ساخت یا پیشبینی نباشد. حتی این کلید‌ها را دسته‌بندی می‌کنند روی بعضی که بیشتر کار شده و شانس تولید یک نسخه‌ی مشابه از آنان کمتر است قیمت بیشتری گذاشته و در نسخه‌های بیشتری از نرم‌افزارشان از آن استفاده می‌کنند و آن‌هایی که کمتر کار شده را با قیمت کمتر و در نسخه‌های کمتری قرار می‌دهند و به سازمان‌هایی که اطلاعات کاربران این نرم‌افزارها برایشان ارزشمند است می‌فروشند و به این طریق راه ورود آن‌ها به کامپیوتر کاربرانشان را باز می‌کنند و این مساله تا جایی ادامه پیدا می‌کند که یکی از راه‌های متداول نفوذ به نرم‌افزارهای انحصاری پیدا کردن یا ساخت کلیدی مشابه آن با روش‌های مختلف و استفاده از آن برای نفوذ است.

دسته‌ی دوم: دستکاری مجوز و مالکیت نرم‌افزار با اضافه کردن تدریجی انواع محدودیت‌ها یا ساخت چندین پلان از یک نرم‌افزار

پرسش: منظور از کسب درآمد از طریق دستکاری تدریجی مجوز و مالکیت نرم‌افزار چیست؟

سیستم انحصاری برای رسیدن به مقاصد تجاری خود از انواع مختلفی از محدودیت‌ها استفاده می‌کند و برای قبولاندن تدریجی اینکه این محدودیت‌ها آزادی کاربر را سلب نمی‌کند، ابتدا یک نسخه‌ی تجاری و فروشی را ارائه می‌کند و سپس محدودیت‌ها را به آرامی یکی‌یکی به کار می‌گیرد.

انواع متداولی از اعمال محدودیت و ساختن چندین پلان از یک نرم‌افزار به جای تولید بیشتر و کسب درآمد از این طریق:

محدودیت در کپی‌برداری یا حتی دفعات کپی‌برداری یک نرم‌افزار بعد از خریدن آن
محدودیت در مدت استفاده از یک نرم‌افزار
محدودیت در دفعات نصب یک نرم‌افزار یا استفاده از آن
محدودیت در نوع استفاده از نرم‌افزار مثلا هزینه‌ی مجزا برای معمولا استفاده‌ی شخصی و تجاری و دولتی و نظامی از یک نرم‌افزار
محدودیت در ارائه‌ی کد‌ها یا دستور‌العمل‌های همراه با نرم‌افزار
محدودیت در شخصی‌سازی یا میزان شخصی‌سازی نرم‌افزار
محدودیت در بازنشر نرم‌افزار

دسته‌ی سوم: چند بار فروش یک برنامه به یک نفر

پرسش: آیا روش کسب درآمد نرم‌افزارهای انحصاری از طریق فروش آن‌هاست؟

یک مثال خوب مایکروسافت است که سیستم‌عامل ویندوز را از ابتدا تاکنون بدون هیچ پیشرفتی هربار با جمع کردن ورژن آن با یک دوباره به کاربرانش می‌فروشد.

تفاوت واقعی نرم‌افزارهای آزاد و انحصاری

پرسش: اگر تفاوت نرم‌افزار آزاد و انحصاری در دیدگاهشان نسبت به موضوع کسب درآمد نیست پس چیست؟ اگر شرکت‌های انحصاری یک نرم‌افزار انحصاری تولید می‌کنند و برخی دیگر نرم‌افزار آزاد چرا باید نرم‌افزارهای آزاد در عمل بهتر کار کنند؟

به همین ترتیب که در مثال‌های قسمت قبل مشاهده کردید تمام برتری‌های نرم‌افزارهای آزاد را می‌توان تحت تاثیر تنها آزاد بودنشان دانست که بازمتن این علت را حذف و در مقابل این پرسش که چرا نرم‌افزار آزاد این برتری را نسبت به معادل انحصاری خود دارد تنها سکوت می‌کند که این دقیقا همان کاری است که سیستم انحصاری انجام می‌دهد و در نتیجه امروز شرکت apple و microsoft که معروف‌ترین شرکت‌های انحصاری هستند یک قسمت ویژه برای پروژه‌های بازمتن خود ایجاد کرده‌اند اما طبق گفته‌ی استیو بالمر، رئیس شرکت مایکروسافت نرم‌افزار آزاد را سرطان می‌دانند. ¹²⁾ (پروژه‌های بازمتن اپل و پروژه‌های بازمتن مایکروسافت)

آیا رقابتی بودن نرم‌افزارهای انحصاری موجب رشد سریع‌تر آن‌ها می‌شود؟

در پاسخ به کسانی که رقابتی نبودن نرم‌افزار آزاد را علت عدم رشد آن می‌دانند می‌خواهم بگویم نرم‌افزار آزاد نه تنها رقابتی نیست و به همین خاطر سریع‌تر رشد می‌کند بلکه با رقابت مخالف است یعنی نه تنها حذف رقابت از اثرات اجتناب ناپذیر آزاد بودنش است بلکه یکی از اهداف آن رقابتی نبودن است. در ادامه و مثال‌هایی که خواهم آورد نشان می‌دهم چگونه رقابتی نبودن نرم‌افزارهای آزاد موجب تعاون و پیشرفت می‌شود.

سایر روش‌های کسب درآمد

همانطور که در عنوان مقاله دیده می‌شود ما درباره‌ي تمام روش‌های کسب درآمد صحبت می‌کنیم نه فقط برنامه‌نویسی یا برنامه‌نویسان پس از آنجایی که بحث فروش نرم‌افزارهای انحصاری تا حدود خوبی جلو رفت بیایید یک قدم از برنامه‌نویسی و برنامه‌نویسان فاصله بگیریم تا بررسی کنیم چه بهانه‌ها و راهکارهای دیگری برای کسب درآمد از طریق نرم‌افزارهای آزاد و انحصاری وجود دارد. بعضی از راهکارهایی که در ادامه ارائه خواهد شد می‌تواند برای برنامه‌نویسان نیز مفید باشد.

Dual Licensing یا استفاده از دو مجوز برای یک نرم‌افزار

پرسش: چگونه بعضی از نرم‌افزارهای آزاد به فروش می‌رسند؟

به شکلی است که یکی از این مجوز‌ها آزاد است (که مجوز‌های آزاد این الزام را ایجاد می‌کنند که مشتقات آن نیز آزاد باقی بماند) و مجوز دیگر در مواردی به کار گرفته می‌شود که کسی بخواهد یک مشتق انحصاری از آن را تولید کند به این ترتیب برای مثال برای مشتقات آزاد نرم‌افزار مجوز اول و برای پروژه‌های انحصاری که نیازمند تولید مشتقات انحصاری از آن هستند مجوز دوم به کار گرفته می‌شود. روش استفاده از دو مجوز برای کسب درآمد از طریق نرم‌افزارهای آزاد با محتوای خود مجوز‌های آزاد تناقضی ندارد و به همین دلیل می‌توان از این روش یک نرم‌افزار آزاد را به فروش رساند و نرم‌افزار آزاد باقی بماند اما این روش (سوء) استفاده‌ی مستقیمی است از یک قانون بد به نام کپی‌رایت پس dual licensing یک روش کسب درآمد از طریق نرم‌افزار آزاد نیست زیرا در سیستم‌های انحصاری که اثرات مخرب و نقاط ضعف کپی‌رایت را به همراه دارند کار می‌کند. از طرفی این یک روش کسب درآمد از طریق نرم‌افزارهای انحصاری نیست زیرا عملکرد آن و دفاعی که از آزادی‌های کاربران و حقوق جامعه در حیطه‌ی نرم‌افزارهای آزاد می‌کند کامل و بی‌نقص است.

donation یا حمایت مالی (هدیه نیز ترجمه می‌کنند)

پرسش: روش کسب درآمد از نرم‌افزار آزاد چیست؟

از آنجایی که donation یکی از آزادترین، شناخته‌شده ترین، متداول‌ترین و سفارش‌شده‌ترین راهکارهای کسب درآمد از طریق نرم‌افزارهای آزاد نه تنها در عالم برنامه‌نویسی بلکه در تمام حیطه‌های تکنولوژی و حتی اجتماعی به حساب می‌آید تحلیلی که در این بخش ارائه خواهد شد باید جنبه‌های مختلفی از بحث donation را پوشش دهد. به عنوان یک کاربر نرم‌افزار آزاد، چندبار تاکنون از خود پرسیده‌اید که برنامه‌نویس این برنامه عجب ایده‌ی جالب یا بزرگی داشته یا عجب برنامه‌نویس خفنی روی این برنامه کار کرده است؟ از یک نگاه پروژه‌های بزرگ و موفقی مانند wikipedia که دستاوردهای بزرگی را با حداقل هزینه‌ی ممکن داشته‌اند از donation بهره‌ی زیادی می‌برند و از طرفی تعداد زیادی از برنامه‌نویسان، متخصصان و کاربران donation را روشی ناکارامد می‌دانند و بدون هیچ امیدی ادعا می‌کنند که هیچکس حاضر به پرداخت هزینه‌ای از روی اختیار نیست. این دسته از افراد اغلب فقر را عامل اصلی عدم پرداخت هزینه‌ی غیر اجباری توسط جامعه می‌دانند. چند بار هنگام دانلود یک برنامه‌ی آزاد لینک donate از طریق paypal و … را skip کرده‌اید؟ روش‌های مختلفی توسط بنیاد ویکی‌مدیا و بنیاد نرم‌افزار آزاد برای جذب donation به خصوص در زمان‌هایی که این پروژه‌ها به پول بیشتری نیاز دارند استفاده می‌شود. یکی از انواع متداول آنها که بارها توسط بنیاد ویکی‌مدیا و بنیاد نرم‌افزار آزاد استفاده شده، یک ستون است که مقدار کل نیاز مالی و مقدار پرداخت شده‌ی آن را مشخص می‌کند یا استفاده از سخنی کوتاه از موسسین این بنیادها و خدمات بزرگی که به بشر ارائه کردند. بیایید این بار این موضوع را از دید یک برنامه‌نویس خبره بررسی کنیم. عموما پس از انتشار یک برنامه بصورت آزاد، برنامه‌نویس ایمیل‌هایی از طرف جامعه‌ی کاربرانش دریافت می‌کند. محتوای این ایمیل‌ها عموما سوالاتی درباره‌ی نحوه‌ی کارکردن و مشکلاتی که برای کاربر به وجود آمده، درخواست اضافه کردن بعضی قابلیت‌ها و امکانات به برنامه و در خوشبینانه‌ترین حالت ایمیل‌هایی مبنی بر گزارش یک اشکال در برنامه است و کمتر پیش آمده که ایمیلی مبنی بر درخواست اعلام نحوه‌ی کمک به پروژه دریافت کند. اینجانب شخصا برنامه‌نویس‌های زیادی را می‌شناسم که می‌گویند درخواست donation در سایت‌هایشان با شکستی قطعی مواجه شده و حتی در موارد بسیاری برنامه‌نویس با علم به اینکه جامعه از برنامه حمایت نمی‌کند حتی از درخواست donation در سایت خجالت می‌کشد! از طرفی شرکت‌ها هم معمولا برای اهداف تبلیغاتی حمایت می‌کنند. حتی مثلا در لیست حامیان بنیاد نرم‌افزار آزاد شرکت‌های بزرگ انحصاری مانند Oracle به چشم می‌خورد. http://www.fsf.org/patrons

آموزش

بسیاری از موسسات با برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی نرم‌افزارهای آزاد یا انحصاری کسب درآمد می‌کنند. همچنین بعضی موسسات معتبر برای برگزاری آزمون‌ها و اعطای مدرک هزینه‌ی مجزا دریافت می‌کنند. در ادامه بررسی خواهیم کرد که روش کسب درآمد از طریق آموزش نرم‌افزار آزاد چه تفاوت‌هایی با بقیه‌ی روش‌های آموزشی انحصاری دارد.

نصب و پیاده‌سازی یک سرویس روی یک سرویس‌دهنده

راه‌اندازی یک سرویس روی یک سرویس‌دهنده شامل نصب، تنظیم و پیکربندی آن می‌باشد که نیازمند تخصص کافی است. پیاده‌سازی یک سرویس نسبت به راه‌اندازی آن مراحل کمتری دارد ولی شدیدا نیازمند استفاده از تجربه‌های قبلی در برخورد با مشکلات پیشبینی نشده است. امروزه سازمان‌های زیادی حتی در کشور‌هایی که صنعت نرم‌افزار ندارند به افرادی با تجربه و با دانش فنی بالا در این زمینه نیاز دارند.