بررسی و شرح مسئله
اینکه کپیرایت چرا یک قانون بد است رو میشه در دو مرحله بررسی کرد. مرحله دوم یه مقدار از مرحله اول عمیقتره و براش دو تعبیر گوناگون وجود داره. البته از نظر من این ۲ تعبیر یه چیزن ولی از اونجایی که شاید مخاطب به خاطر پیشفرضهای ذهنیش نخواد این یکی بودن رو بپذیره من در اینباره بحث نمیکنم و قبول کردن یا قبول نکردنش رو به عهده مخاطب میذارم.
توجه: میشه این پرسش رو هم مطرح کرد که «مگر قانون خوب هم داریم؟» و درباره اصالت مفهوم قانون بحث کرد ولی این موضوع در اینجا مورد بحث نیست.
فهرست مندرجات
مرحله اول
پرسش: وقتی از چیزی استفاده میکنی که براش وقت گذاشته شده، زحمت کشیده شده، هزینه صرف شده و سازندش راضی نباشه ایجاد امکان استفاده از آن بدون پرداخت هزینه درست نیست زیرا سازنده میخواهد متناسب با هزینه تولید محصول، درآمد داشته باشد. در اینجا قانون کپیرایت به سازنده این امکان را میدهد که محصولش را رایگان در اختیار دیگران نگذارد و به این ترتیب به هدفش یعنی کسب درآمد برسد. کجای این فرایند مشکل دارد؟
این پرسش با این پیشفرض نوشته شده که هیچ دلیل منطقی برای پرداخت هزینه اون محصول وجود نداره و ما به ناچار باید از یک قانون برای مجبور کردن خریدار استفاده کنیم درصورتیکه اگر کسی واقعن از یه محصول استفاده کنه، چرا نباید ازش حمایت کنه؟ اتفاقن منطقن خود طرف اینکارو میکنه چون به اون محصول نیاز داره و منم موافق اینم که از تولیدکننده باید حمایت شه (نه از اشخاصی که هیچ نقشی در تولید اون محصول نداشتن). پولی که موقع خرید یک محصول میدهید به سازندهٔ اثر نمیرسه. نمونش کپیرایت کتاب هست. فکر میکنید چند درصد پولی که پشت جلد کتاب نوشته، به مولف میرسه؟ تقریبن هیچی! خیلی از مولفین کتابهای سال و … کتابشون رو چاپ دوم هم نمیکنن یعنی همون چاپ اول میزنن فقط چون میدونن اگر چاپ کنن ضرر میکنن. در اینجا چی باعث میشه که یک مولف ضرر کنه؟ همون قانون کپیرایت که ادعا میکنه میخواد از این افراد حمایت کنه! قانون کپیرایت ادعا میکرد هدفش حمایت از تولیدکنندست پس چرا با رعایت این قانون مولف اینجا ضرر میده؟ چون کپیرایت دقیقن خلاف ادعاش عمل میکنه. یعنی چیزی که به عنوان قانون کپیرایت بهش عمل میشه خلاف ادعاشه. مهمترین مدافعان کپی رایت هم مولفها و تولیدکنندهها نیستن بلکه ناشرهان. چون تمام سود این قضیه تو جیب ناشرها میره. ناشرها نه تنها جیب مصرفکننده رو خالی میکنن بلکه جیب تولیدکننده رو هم خالی میکنن و ادعا میکنن اینکارو برای مصالح تولیدکننده انجام میدن!
پرسش: با یک مثال توضیح دهید کپیرایت چجوری از منافع ناشر حمایت میکنه؟
ناشر هیچوقت اونجا که کتاب کاغذی رو به کسی قرض میدی اعتراضی نمیکنه و کپیرایت مجرم نمیدونش مثلا این فرایند کتاب قرض دادن مبنای شکلگیری کتابخانههاست، ولی اونجا که نسخه الکترونیکی کتاب رو کپی کنید و به دیگران بدهید اعتراض میکنن و شخص رو ناقض قانون کپیرایت میدونن درحالیکه فرقی بین ایبوک و کتاب کاغذی نیست و برای هر دو به یک میزان زحمت کشیده شده و هزینه صرف شده. این تفاوت از کجا میاد؟ این تفاوت از اینجا میاد که در نشر فایل ایبوک ناشر هیچ نقشی نداره و کپی کردن یک فایل یا انتشارش در اینترنت نیازی به وجود یک ناشر نداره ولی کتاب کاغذی رو ناشر چاپ میکنه و این اثبات حرف منه که حقوق نویسنده برای کپیرایت اهمیتی نداره و مدافع کپیرایت ناشران و ناشرها دلشون برای تولیدکننده نسوخته.
پرسش: اگر کپیرایت نباشه تولیدکننده چجوری میخواد درآمد داشته باشه؟
اگر جامعه رو آزاد بذارن و کپی رایتی نباشه مردم وقتی از چیزی استفاده کنن و ازش خوششون بیاد یا بهش نیاز داشته باشن ازش حمایت میکنن تا اون چیز زنده بمونه و باز هم بتونن ازش استفاده کنن. این قانون، جزو قوانین خلقت هست. مثل قانون نیوتون میمونه. و چیزی که دیفالت تو طبیعت آدما هست نیازی به قانون نداره. به همون دلیلی که قانون وضع نمیکنن که مردم هر وقت گرسنه شدن باید چیزی بخورن. ضمن اینکه چه از دید مصرفکننده و چه از دید تولیدکننده اینکار منطقیتره چون به نفع همس.
پرسش: مشکل از خود قانون کپیرایته یا تو کشور ما داره بهش بد عمل میشه؟
من قانون کپی رایت رو در حالت کلی نقد کردم و اسمی از ایران نبردم. قانون کپی رایت برای همین وضع شده و از اول هم هدفش همین بوده ولی یه ظاهر موجه لازم داره که باورش کنین و بهش عمل کنین. اگر راست و پوست کنده بگه هدفش چیه همون چند نفری که بهش عمل میکنن هم نمیرن سمتش و کنترل این قضیه در توان هیچ دولتی نیست.
«بد عمل میشه» یعنی کپیرایت با اون چیزی که به اسم کپیرایت انجام میشه فرق میکنه درصورتیکه در کشور ما مشکل این نیست که قانون کپیرایت بد عمل میشه. در کشور ما قانون کپیرایت برای محصولات خارجی رعایت نمیشه اصلن و برای محصولات داخلی رعایت میشه ولی خب مثه بقیه قوانین چون قدرت اجرایی پایینه نمیتونن خیلی کامل بهش عمل کنن. «کامل بهش عمل نمیشه» یعنی مثلن کپیرایت میگه اگه من فلان موسیقی رو با تو شیر کردم باید بندازنم زندان ولی چون توان اجرایی پایینه و نمیتونن منو پیدا کنن و بندازن زندان و اگر منو بخوان بندازن باید ۹۰ درصد مردم ایران زندانی شن اینکارو نمیکنن. بین بد عمل کردن و کامل عمل نکردن یک قانون، خیلی فرقه.
پرسش: فرق شکستن قانون کپیرایت با دزدی چیست؟
این سوال رو بعدن بهش جواب میدم.
پرسش: قانون کپیرایت را چی تعریف میکنید؟
تعریف: قانونی که فقط به ناشر اجازه نشر یه محصول رو میده و ایجاد انحصار در حیطهٔ نشر میکنه. ادعاش هم اینه که اینکارو برای حمایت از تولیدکننده میکنه و نتیجه عمل بهش اینه که تولیدکننده و مصرفکننده هر دو بدبخت میشن. چون انحصار به وجود میاد و انحصار سرعت تولید رو پایین میاره و پایین اومدن تولید به ضرر مصرفکننده و سود ناچیز تولیدکننده به ضرر تولیدکننده هست و این وسط تنها کسی که سود میکنه ناشرها هستن که هیچ نقشی در تولید اون محصول نداشتن. ناشر هم اسم زیباتر برای دلال هست.